Corona günleri devam ediyor. Haberler, bolca istatistiki bilgiler, diziler, filimler, telefon görüşmeleri, hatır sormalar, “Ne haber, nasılsın?” diye başlayan anlamını yitiren cümleler… Bu rutin içinde güzel şeyler de oluyor. Bunlardan biri de Netflix’te izlediğim “Unorthodox” filmi idi… (Tabi Corona’sız da bu dizi izlenebilirdi. Biraz iyimserlikJ)
Geçtiğimiz hafta köşemde, “Shtisel” dizisinden de tanıdığımız, olağanüstü oyunu ile izleyiciyi büyüleyen, Shira Haas’ın başrolde yer aldığı mini dizi “Unorthodox”u anlatmaya satırlarım yetmemişti. 27 yaşında olan Shira Haas’ın yedi yaşında geçirdiği kanser sonrasında, tedavi sonucu bedensel gelişimi kısıtlanır. Ufak tefek bir kız görüntüsü ve yüz ifadeleri oyun yeteneğini daha da güçlü kılar.
“Unorthodox”, Deborah Feldman’ın 2012’de kaleme aldığı “The Scandalous Rejection of My Hasidic Roots” adlı otobiyografisinden yola çıkılarak 2020 Mart ayında, Netlix tarafından, dört bölümlük kısa bir dizi olarak yayınlandı. Dizinin bir özelliği pek çok bölümünün Yiddish dilinde olması.
New York yakınındaki Williamsburg semtinde, Satmar Yahudi (*) toplumunda doğup büyüyen 19 yaşındaki Esty (Shira Haas), Yanky Shapiro ile evlenir. Yanky’yi de yine İsraelli bir oyuncu olan Amit Rahav canlandırıyor.
Oldukça uzun sekanslarla perdeye yansıtılan düğün sahnesi son derece başarılı. İlginç olan Hasidik Yahudilerin ritüelik tören ve danslarının bir belgesel tadında aktarıldığı ve üç gün içinde çekilen bu bölümlerin New York’ta değil Berlin’de ve Yahudi olmayan yüz kadar oyuncu tarafından canlandırılmış olması.
Düğün bölümünde özel giysilere, saç şekillerine son derece özenli ve gerçekçi bir şekilde uyulmuş. Shtreimel diye adlandırılan hakiki kürkten yapılan büyük Hasidik şapkaların aynıları hayvanlara zarar vermeme amacıyla bire bir suni deriden imal edilirken giysilerin bir bölümü de doğrudan Williamsburg’dan getirtildi.
Sahnelerin son derece otantik olmasında, senaryonun yazılımında ve kültürel ayrıntılarda Yiddiş uzmanı olan Eli Rosen’in katkısı çok belirgin. Eli Rosen aynı zamanda Rabbi’yi oynuyor.
Esty evliliğinin ilk yılında hamile kalamaz, hatta eşler arası cinsel ilişki bile yaşanmaz. Bu bölümde filim genelde geriye dönüşlerle aktarılan Deborah Feldman’ın otobiyografisinde kaleme aldığı Satmar Yahudilerinin içe dönük, dünyadan ve teknolojiden kopuk yaşamlarına ve oldukça yabancısı olduğumuz aile içi ilişkilerine odaklanıyor.
Esty diğer kızlardan kendisini farklı hissetmektedir ve ABD’yi terk ederek yıllar önce annesinin yaptığı gibi Berlin’e kaçar. Burada yeni bir özgürlük ile tanışır ve yaşamın farklı yönlerini keşfeder. Bu bölümler Deborah Feldman’ın gerçekçi anlatısının dışında filme kurgulanmış ve senaryo yazarları Anna Winger, Alexa Korolinski ve Daniel Hendler tarafından kaleme alınmıştır.
Esty’nin müzik okulu öğrencilerinin peşi sıra bir göle geldiği ve elbiseleri ile kendini sulara koyuverdikten sonra saçlarını gizleyen perukayı sulara bırakması dizinin en büyüleyici sahnelerinden biri.
Rabbi’nin talimatı ile eşi Yanky, kuzeni Moishe Lefkovitch ile birlikte Esty’yi geri getirmek için Berlin’e gelirler. Moishe rolünü oynayan Jeff Wilbusch oyuncu kadrosunda Yiddiş lisanını bilen tek kişidir ve filmin kahramanı gibi geçmişte gerçekten bir Satmar Yahudisi olup İsrael’de Mea Shearim semtinden Almanya’ya göç etmiş olması da ayrıca ilginç bir rastlantıdır.
Haridiler hakkında çokça filim izledim. Ancak Maria Schrader’in yönettiği “Unorthodox” bu kesimi damardan anlatan en iyi yapıtlardan biri kanımca.
Hag Pesah Sameah…
(*) Satmar Yahudileri, Hasidey Gur, Hasidey Breslov, Lita Yahudileri, Habadlar gibi Ultra-Ortodoks Yahudilerin sadece bir kolunu oluşturmaktadır. Ortodoks Yahudileri içinde pek çok farklı kolların bulunduğunu, hatta giyim tarzları, şapkaları, çoraplarını içten veya dıştan giymeleri gibi ayrıntılarla farklılıklar gösterdiklerini de not olarak düşelim.