Kutsal Olmak ve Evrensel Değerler

Bu şabat okuyacağımız Kedoşim (קדושים) peraşası, Vayikra kitabının ana konusu olan kutsiyetle ilgili emirlere devam eder.

Geçtiğimız haftalarda, kurbanların ve kohenlerin kutsiyetlerinden bahsettik. Kutsiyetin varlığını rahatsız eden Tuma (manevi temizliğin aksi) ve kutsiyetle uğraşabilmek için gerekli Taor (manevi temizlik) olma yollarını anlamaya çalıştık. Bütün konular herkesin günlük hayatta nadir olarak karşılaştığı özel durumlarla ilgili idi. Bu haftaki peraşamız, özel durumlara mahsus olduğunu sandığımız kutsiyet vasfına sahip olmayı, bütün İsrael oğullarına, şu kelimelerle emreder.

Ad. Moşe’ye konuşarak şöyle dedi: tüm İsrael oğulları camiasina konuş ve onlara kutsal olmalarını söyle, çünkü ben, Tanrınız Ad. kutsalım. (Vayikra 19, 1-2)

Et ve kemikten yapılmış bir insan nasıl kutsal olabilir?

Bunun teferuatlarını Tanrı, insanların seçimine ve tanımına brakmayıp, kutsal vasfına muktedir olabilmek için belli başlı hangi kurallara uyulması gerektiğini bir liste şeklinde belirti. Gelin hep bereber bu listedeki birkaç maddeye göz atalım. Bazı pasukların tercümesinin ardından, söylenilenin bugünkü konuşma dilimize veya anlayış kavramlarına göre tekrarlamaya çalışacağım.

Topraktan hasatı biçerken, tarlanın köşesini tamamen biçme. Biçtiklerini demetlerken düşeni toplama. Bağ bozumunu hepten tamamlama, bağdaki kalıntıları toplama. Onları fakir ve yabancıya bırak. Ben Tanrınız Ad.’ım. (Vayikra 19, 9-10)

Alın teri ile yetiştirdiğin ürünleri toplarken, bilinçli olarak, bir kısmını tarlada bırak ki yoksullar bunu kendileri için toplasınlar. Ürünleri toplarken bir kısmı yanlışlıkla düşerse, onları da yoksullara bırak.

İnsan akranına karşı, çalmayın, inkâr etmeyin ve yalan söylemeyin. Benim, senin tanrının adını ihlal edip yalan yere benim adıma yemin etmeyin. (Vayikra 19, 11-12)

Dostuna zulüm etme, soygun yapma, işçinin gündeliğini geciktirip sabaha kadar tutma. (Vayikre 19, 13)

İşçinin maaşını geciktirmeden, zamanında öde. Aksi takdirde sen işçine zulüm etmiş veya onun hakkını soymuş duruma düşersin.

Sağıra küfür etme, körün önüne engel koyma, Tanrından kork, ben Ad.’ım. (Vayikra 19, 14)

Kimseye, onun farkında olamıyacağı bir davranışta bulunma.

Mahkemede haksızlık yapma, yoksulun yüzünü yükseltme, büyüğün yüzünü yüceltme, akranını adaletle muhakeme et. (Vayikra 19, 15)

Adaletin karşısında ne yoksula ne de önemli kişilere bir ayrıcalık yapma.

Milletinde dedikodunun arkasından gitme, dostunun kanı üzerinde durma, ben Ad.’ım. (Vayikra 19, 16)

Dedikodu yapma. Dostunu zor durumda görürsen ona yardımdan kaçınma.

Kerdeşinden nefret etme, akranını ikaz et ki o suç işleme durumunda kalmasın. (Vayikra 19, 17)

Milletinin oğullarından intikam alma, kin besleme, arkadaşını kendin gibi sev, ben Ad.’ım. (Vayikra 19, 18)

Bu pasuğun son bölümü çok meşhurdur “arkadaşını kendin gibi sev”. Bu seviyeye gelebilmek için ilk başta intikam ve kin duygularından arınmamız gerekir. Tanrının varlığını kabullenmek de (ben Ad.’ım) buna yardımcı olur.

Ak saç önünde kalk, yaşlının yüzüne saygı göster, Tanrından kork ben Ad.’ım. (Vayikra 19, 32)

Yaşlılara saygı, tanrı korkusuna eşdeğerdir.

Topraklarınızda bir yabancı ikâmet ederse, onu aldatma. Sizinle yaşıyan yabancı sizin için vatandaş gibi olacak. Onu kendin gibi seveceksin, çünkü siz Mısır topraklarında yabancıydınız. Ben Tanrınız Ad.’ım. (Vayikra 19, 33-34)

Seninle yaşıyan yabancılara, arkadaşlarına davrandığın gibi davran. (Bu pasuğun yukarıda belirtiğimiz 18. pasuğa benzerliği dikkat çekicidir.)

Mahkemede, ölçüde, tartıda, uzunlukta haksızlık yapma. Hak tartısı, hak tartı taşı, hak ölçü kabı, hak tartı kabı olsun sizlerde. Ben seni Mısır topraklarından çıkaran tanrın Ad.’ım. (Vayikra 19, 35-36)

Ölçü ve tartılarda uygunsuzluk ve haksızlık yapma.

Yukarıda sıraladığımız “kutsal vasfına muktedir olma” kuralları gerekenin sadece bir kısmı. Bir çoğu, evrensel değerler olarak kabul edilmiş. Ancak bizlerin bunları uygulama yükümlülüğünün temeli, birçok pasukda da “Ben Ad.’ım” veya “Tanrından kork” kelimeleri ile vurgulandığı gibi, bizlerin insani iradesinden de öte bir dayanağa bağlı.

Listenin sonuncu pasuğu, kuralların aslında tanrının tüm emirlerini içerdiğini vurgalamak içindir.

Bütün kurallarımı ve kanunlarımı koru ve onları yap. Ben Ad.’ım. (Vayikra 19, 37)

Kısacası, Tanrının bizden beklediği “kutsal vasfına muktedir olabilmek” için, onun gösterdiği yolda git ve onun kurallarına uymaya çalış.