Dünya piyasalarında halka açık şirketlerin hisselerini almak veya satmak yıllardır çok kolaylaştı. Yahudi kökenli hisse yatırımcıları da, diğer tüm yatırımcılar gibi, paralarını güvendikleri şirketlere yönelterek karlarını veya temettü gelirlerini azamiye çıkarmak isterler.
Şu farkla ki, Yahudi yatırımcı incelediği şirketin Yahudi bağlantısı varsa makul tutarın biraz daha fazlasını o firmaya vermeye hazır olur. Ne de olsa ‘kavimsel’ sempati var.
Ayrıca Yahudilerin kurdukları veya yönettikleri şirketlerin daha başarılı olacağına dair bilimsel değil fakat duygusal olan bir inanış da rol oynamıştır.
Son yıllarda Yahudi hisse senedi yatırımcılarının çok beğendikleri 2 şirket bulunuyor:
TEVA – İsrail’de kurulan ve tüm dünyada ilaç sektörünün en büyük jenerik (eşdeğer ürün uzmanı) şirketi. 1990’larda Tel Aviv ve New York borsalarında halka açılan firmanın hissesi 2000’de 14 $ iken 2010’da 60 $’a kadar yükselir ve 2015’te 69 $’ı bulur. Yatırımcılar, merkezi ve araştırma laboratuvarların bir kısmı İsrail’de bulunan Teva’ya övgüler yağdırırlar. İlaç sanayi ve patent hukuk bilgisiyle araştırma yeteneklerini birleştiren şirket başarıdan başarıya koşar ve piyasa değeri 60 milyar $’a ulaşır (İsrail’in milli hasılası: $ 320 milyar).
Altice – Fas doğumlu Yahudi kökenli Fransız ve İsrail vatandaşı Patrick Drahi tarafından 2002’de kurulan şirket önce Fransa’da Numericable adıyla, sonra da SFR ünvanı ile Batı Avrupa’nın en büyük telekom şirketlerinden birini oluşturur. Ucuz kredilerle borcunu yükseltip sıkıntıya düşen mobil telefon firmalarını arka arkaya satın alan Drahi (Avrupa Merkez Bankası başkanı Mario Draghi ile ilgisi yok ama onun düşük faiz politikasından yararlandı) ardından Kuzey Amerika’ya atlar ve orada da birkaç firmayı imparatorluğuna katar. 2014 başında 10 $ olan Altice hissesi 2015 ortalarında $ 41’e ulaşmıştı. Patrick Drahi telekom dünyasının altın çocuğuydu.
Bu ivme ile stüdyoları Yafo’da bulunan i24 News kanalını kurdu ve İngilizce, Fransızca ve Arapça dillerinde yayınlara başladı. Giderek rağbet gördüğü gibi Yahudi ve İsrail’li yatırımcıların Altice hisselerini almaları için ek cesaretlendirmeye yol açtı.
Gelelim bugüne. Her iki şirket de yatırımcılarını müthiş üzdüler. TEVA 60 $’dan bu yıl 14 $’a düştü. CEO’ları ardı ardına istifaya zorlandılar. En büyük hataları 40 milyar $ bedelle Actavis şirketini satın almaları oldu. Dünyanın en büyük jenerik ilaç firmasının piyasa değeri 14 milyar $’a indi (Kasım sonu), ki buna Actavis da dahil. Şimdi yeni gelen Danimarka’lı CEO şirketi kurtarmak için 10.000 elemanı çıkarma programını açıkladı ve bundan İsrail’de çalışanlar da paylarını alacaklar. İlaçda İsrail’in gururu yerle bir.
Altice deseniz ayni yolda: Hisse inmiş 7 $’a. 2015’lerde 70 milyar $’a ulaşan şirket değeri bugün 12 milyarda. Yalnız son 3 ayda % 70 kaybetti.
Her iki şirketin hissedarları arasında hatırı sayılır oranda Yahudi olduğu tahmin ediliyor. Her ikisi de teknolojinin ön cephesinde savaştılar: farmasötik ve yazılım. Aidiyet duygusu ile yalnız İsrail’de değil, ABD ve Avrupa borsalarında da başarılar elde ettiler. Bugün tersine döndü.
Çıkarılacak dersler:
Henüz son söz söylenmiş değil. Her ikisinde de yetenekli yöneticiler sayesinde hisseler yükselecektir. Yalnız 2015 düzeylerine gelmeleri pek mümkün görünmüyor.
Şirketlerin kurucularının etnik kökenlerine veya kuruldukları ülkelere göre yatırım yapmak doğru değil. Bu faktörleri ancak teknolojik gelişme ve stratejik atılımlarla besledikleri takdirde başarı kazanabiirler.
Faizler düşükken çok borca girerseniz, yükseldiklerinde kasada bolca nakit bulunmasında sonsuz yarar var. Yoksa eldekini yok pahasına satmak zorunda kalabilirsiniz.